Pojęcie kultury organizacyjnej pojawiło się w literaturze z zakresu zarządzania stosunkowo niedawno, bo na początku lat 80-tych. Jako pierwsi jej istnienie dostrzegli teoretycy, co należałoby uznać za swego rodzaju ewenement, ponieważ wcześniej to zwykle praktyka wyprzedzała badania naukowe.
Czym jest kultura organizacyjna?
Określenie czym jest kultura organizacyjna nie jest łatwe. Na zagadnienie to składa się wiele różnorodnych i niejednoznacznych elementów, które powodują, iż trudno tu o jedną, zamkniętą definicję. Zwykle mówi się, iż jest to złożony zespół wartości i przekonań, które determinują sposób prowadzenia działalności przez firmę. To pewien styl życia i pracy, który wyraża się w specyficznym języku, symbolach i rytuałach. ale także strukturze, hierarchii, stylu przywództwa i stosowanych procedurach. Kultura jest w swej istocie bardzo bliska filozofii działania przedsiębiorstwa oraz CI (Corporate Identity).
Jaką rolę w przedsiębiorstwie pełni kultura organizacyjna?
Istnienie określonej kultury organizacyjnej powoduje, że pracownicy wiedzą, co jest dobre, a co złe, jakie zachowania są dopuszczalne, a jakie nie do zaakceptowania, jakie stawia się im wymagania oraz czego mogą oczekiwać od innych. Te zasady bardzo często mają charakter niepisany, a nawet nieuświadomiony, a mimo to są przestrzegane. Kultura organizacyjna określa poczucie tożsamości pracowników. Łączy (kultura jako czynnik integrujący), ale także obfituje w sprzeczność interesów i podkreśla różnice między jednostkami (kultura jako czynnik różnicujący).
Elementy różnicujące kulturę organizacyjną
Kulturę organizacyjną identyfikuje się poprzez dwa podstawowe rodzaje elementów tzn. widoczne (np. symbole, oznakowanie, sposób komunikacji, rytuały) oraz niewidoczne (stosunek do otoczenia, wyznawane wartości itp.). Rozszerzeniem tej klasyfikacji jest podział na to, co widoczne, ale trudne do rozpoznania i interpretacji (np. język, ubiór, rytuały), częściowo widoczne, częściowo nieświadome (strategia, cele) oraz niewidoczne i zwykle nieświadome (nieuświadomiony system wartości, postrzeganie otoczenia).
Piramida tworząca kulturę organizacyjną
Popularna jest także systematyka, według której na kulturę organizacyjna składają się artefakty i symbole (które są świadome, bo stanowią wytwór pracy ludzkiej), normy i standardy (pisane i niepisane zasady) oraz wartości i odbiór świata (nie zawsze uświadomione).Elementy te tworzą rodzaj piramidy, która na wzór góry lodowej tylko w niewielkiej części jest widoczna, podczas gdy cała reszta pozostaje w głębokim ukryciu.
Mówiąc o kulturze organizacyjnej warto sprowadzić ją do 3 podstawowych elementów:
- To czego nie widać, ale łatwo można rozpoznać
U podstaw kultury organizacyjnej znajduje się ogólne wyobrażenie o tym, jak powinno wyglądać życie w firmie, jakimi wartościami należy się kierować w pracy, jak oceniać świat, człowieka i organizację. Ten poziom mówi o tym, jak traktuje się zmiany w otoczeniu tzn. jako szansę, czy może raczej zagrożenia (co z kolei skutkuje bardziej lub mniej aktywnym działaniem na rynku), jak ocenia się ludzi, czy z zasady przypisuje się im cechy pozytywne (jak inicjatywa, kreatywność, niezawodność), czy negatywne (powierzchowność, lenistwo) oraz ile daje się im przestrzeni i jak deleguje odpowiedzialność i uprawnienia. To także stosunek pracowników do firmy, ich zaangażowanie i motywacja do pracy. Elementy kultury organizacyjnej mieszczące się w tej kategorii trudno zobaczyć (często są one zresztą nieuświadomione), dlatego ich identyfikacji można dokonać jedynie poprzez bardzo kosztowne badania.
2. To co widać, ale nie zawsze jest znormalizowane
Drugi poziom kultury obejmuje normy i standardy, czyli wszelkie zasady, nakazy i zakazy, które mówią o tym, jak członkowie organizacji powinni się zachowywać. Zwykle są one ludziom znane, choć niektórych z nich mogą być oni nie do końca świadomi (np. w wielu firmach istnieją różnego rodzaju tabu, o których się nie mówi, ale które się wyczuwa). Im silniejsza jest kultura tym takich norm jest więcej. Ich nieprzestrzeganie wiąże się z określonymi sankcjami (karami, zwolnieniami), wypełnianie oznacza natomiast nagrody. Te elementy kultury są stosunkowo łatwe do zanalizowania, ponieważ są nie tylko znane, ale i często spisane.
3. To co widać i co zostało ujęte w procedury
Na bazie pierwszego i drugiego poziomu kultury organizacyjnej tworzone są elementy widoczne, czyli artefakty i symbole. Składają się na nie między innymi sposób komunikacji (bardziej ustna, czy pisemna), prezentacji firmy (logo, kolorystyka, oznakowanie, wyposażenie wnętrz itp.) oraz rytuały (co i w jaki sposób się świętuje, jak wprowadza się nowych pracowników, a jak żegna ze starymi itp.). To także legendy i historie oraz anegdoty związane z firmą. Ten poziom jest najłatwiejszy do zaobserwowania, co nie oznacza jednak, iż pozwala on na pełną ocenę kultury.
Aby diagnoza była wiarygodna konieczne jest zanalizowanie zarówno elementów widocznych jak i niewidocznych. Wszystkie one są bowiem ze sobą ściśle związane i dopiero w całościowym ujęciu pozwalają odkryć istotę kultury organizacyjnej przedsiębiorstwa.
– – – – – – – – – –
Jeżeli zainteresowała Cię treść tego artykułu i chcesz skorzystać z mojej wiedzy w tym zakresie zapraszam do współpracy