Jednym z najczęściej stosowanych wyróżników kultury organizacyjnej jest jej narodowość. Nie chodzi tu jednak o samo pochodzenie (czy obszar działania firmy), ale raczej wynikający z tego system norm i wartości, który przejawia się w określonym sposobie działania. W dobie globalizacji i współpracy na poziomie międzynarodowym, warto mieć świadomość istnienia tych różnic, ponieważ ułatwia to porozumienie, a nawet może ustrzec przed popełnieniem wielu błędów.
Koncepcja kultur narodowych Geerta Hofstede
Jednym z najbardziej poważanych znawców kultur narodowościowych jest Geert Hofstede.[1] Jeszcze w latach 70-tych przeprowadził on szeroko zakrojone badania, którymi objął aż 72 kraje i na podstawie uzyskanych tą drogą wyników zaproponował różnicowanie kultur narodowościowych w czterech podstawowych wymiarach:
- Dystans władzy. Kryterium to wyraża stopień akceptacji faktu, że władza jest nierówno podzielona; mała – dążenie do niezależności, płaskie struktury, albo duża – potrzeba bycia zależnym, hierarchia, akceptacja nierówności. Przykładem kultur o małym dystansie są kraje skandynawskie, a dużym np. Japonia
- Unikanie niepewności. Kryterium oceny jest tu zachowanie ludzi w sytuacjach niespodziewanych, niejednoznacznych. Ludzie albo lubią wyzwania, albo nie wiedzą co mają robić, boją się popełnić błąd, chcą żeby wszystko było przewidywalne i unormowane. Niepewności unika się np. w Polsce, Francji czy Grecji, natomiast dobrze radzą sobie z nią w krajach skandynawskich, afrykańskich czy USA.
- Indywidualizm / kolektywizm. Wymiar ten pokazuje zakres, w jakim pracownicy są skłonni zaakceptować dominację wspólnych interesów nad jednostkowymi. Wyraża on pierwszeństwo interesu jednostki nad interesem grupy bądź odwrotnie. Kultury indywidualistyczne są typowe dla USA, a kolektywistyczne dla Japonii.
- Męskość / kobiecość. To kryterium ukazuje skalę dwóch cech, gdzie na jednym biegunie plasują się kultury męskie nastawione na wydajność, sukces, które są oparte na zasadzie konkurencji, a na drugim kultury kobiece charakteryzujące się większą opiekuńczością i wyrozumiałością oraz dbające o relacje i odpowiednią jakość życia. Kultury kobiece można spotkać w krajach skandynawskich, czy Holandii, a męskie w Japonii.
W okresie późniejszym Hofstede dołączył do swoich analiz jeszcze jedno kryterium. Początkowo nazwał je konfucjańską dynamiką, by ostatecznie zastąpić je krótko- bądź długookresową orientacją. Kryterium to odnosi się do czasowego horyzontu planowania, co w praktyce oznacza, że albo planuje się z dużym wyprzedzeniem (ludzie żyją zorientowani na przyszłość), albo czas planowania jest krótki, co powoduje, że działanie jest konwencjonalne, przewidywalne oraz nastawione na szybkie wyniki. Orientacja długoterminowa typowa jest dla Chin, czy Korei, a krótkoterminowa np. dla Czech i Hiszpanii
Klasyfikacja kultur narodowych wg. Richarda Gestelanda
Nieco inne podejście do różnic międzykulturowych w biznesie zaproponował Gesteland.[2] Według niego klasyfikacja kultur narodowych powinna odbywać się według czterech głównych kryteriów:
- Nastawienie do partnera i sposobu prowadzenia z nim interesów. Na tej podstawie wyróżnia on kultury propartnerskie oraz protransakcyjne. Przedstawiciele kultur propartnerskich są niechętni wobec obcych, potrzebują czasu na zbudowanie zaufania, podczas gdy w kulturach protransakcyjnych liczy się przede wszystkim interes, czyli konkretne zadanie do zrealizowania. Kulturę propartnerską reprezentują kraje arabskie, afrykańskie i azjatyckie, a protransakcyjną kraje skandynawskie, Niemcy, czy Ameryka Płn.
- Podejście do konwenansów, statusu społecznego, hierarchii, zasad, reguł oraz sposobów okazywania szacunku. To kryterium pozwala wyróżnić kultury ceremonialne oraz nieceremonialne. Przykładem krajów, w których dużą wagę przykłada się do ceremoniałów są Niemcy, Japonia, a także świat arabski, podczas gdy kultury nieceremonialne typowe są dla Australii, USA oraz krajów skandynawskich.
- Stosunek do czasu, punktualności oraz harmonogramów. Zastosowanie tego kryterium pozwala rozróżnić między kulturami monochronicznymi oraz polichronicznymi. Dość swobodny stosunek do ustalonych terminów mają kraje afrykańskie oraz południowoamerykańskie, natomiast ściśle są one przestrzegane w Niemczech, Japonii oraz Ameryce Płn.
- Sposób porozumiewania się. Biorąc pod uwagę to kryterium można wydzielić kultury ekspresyjne oraz powściągliwe. Wymiar ten nie dotyczy jedynie słownictwa, ale całościowego sposobu zachowania się, w tym utrzymania dystansu, sposobu gestykulacji i głośności mówienia. Do kultur ekspresyjnych zalicza się kraje latynoamerykańskie oraz basenu Morza Śródziemnego, podczas gdy za powściągliwe uważa się kraje nordyckie, germańskie i azjatyckie
Zrozumieć obcą kulturę to zrozumieć ludzi
Świadomość istnienia różnic kulturowych, a co za tym idzie, sposobu postrzegania i działania osób z innego kręgu niż własny jest bardzo ważna w świecie biznesu. Wiedza z tego zakresu przydaje się nie tylko w kontaktach handlowych, ale przede wszystkim zwykłej codziennej pracy w ramach organizacji międzynarodowych. W dobie globalizacji, fuzji i przejęć bardzo często dochodzi bowiem do zderzenia różnych postaw, a to nie tylko utrudnia integrację, ale nierzadko blokuje wręcz współpracę. Wydaje się, iż aby tych pułapek uniknąć istotne jest wczesne rozpoznanie tych różnic. W praktyce sprowadzają się one do trzech podstawowych aspektów, które dotyczą: stosunku do ludzi, czasu i otoczenia. Zidentyfikowanie ewentualnych rozbieżności w każdym z tych zakresów powinno przyczynić się do weryfikacji oczekiwań wobec partnerów, spowodować większe otwarcie na dialog oraz wspomóc proces wdrażania nowych rozwiązań.
[1] https://hi.hofstede-insights.com/national-culture
[2] https://bibusinesscommunication.wordpress.com/gesteland/